सुरु भयो रेड किवी उत्पादन

टीका खतिवडा/इलाम इलाममा रेड किवीको उत्पादन सुरु भएको छ । अन्य किवी भन्दा छिटो गरी यसको उत्पादन हुन्छ । यो किवी हेर्दा चिल्लो, बाहिरी भागमा झुस नभएको हुन्छ । बाहिर हेर्दा हरियो भएपनि यसको भित्रि भाग रातो हुने हुँदा यसलाई रेड किवी भनिएको हो । इलाममा व्यावसायिक रुपमा रेड किवीको खेती हुने गरेको छ । पछिल्लो समय यो किवीप्रति जिल्लाका किसानको आकर्षण बढ्न थालेको छ । रेड किवी बर्खाको समय अर्थात साउन भदौमा नै उत्पादन हुन्छ । अन्य किवी कात्तिक मंसिरमा मात्र उत्पादन हुन्छ तर यो किवी बर्खामा नै उत्पादन हुने गरेको छ । बर्खामा खासै आन्दानी नहुने किसानहरका लागि पनि यो किवीको आम्दानीबाट मनग्य आम्दानी हुने गरेको सन्दकपुरका ठाकुर खतिवडाले बताए । प्रति किलो तीन सय सयदेखि चार सयसम्म पर्ने रेड किवी बजारमा आउन थालेको छ । अन्य प्रजातिका किबि भन्दा रेड किवी महङ्गोमा बिक्रि हुने भएपछि खेती विस्तार हुने क्रम बढेको छ । यो फल धेरै पौष्टिक तत्वले भरिपूर्ण भएको र किवीको प्रजातिमध्ये महङ्गोमा बिक्री हुने गरेको सन्दकपुर गाउँपालिकाका किसान रुद्र खतिवडाले बताए । उनले यो सिजनमा यसको धमाधम उत्पादन भइरहेको बताए । रेड किवीको सेवनले मधुमेह, मुटुसम्वन्धी, मांशपेशीय क्षय, मोटोपना र दम रोग नियन्त्रणका सहयोग पुग्ने जनाइएको छ । सबै उमेर समूह र गर्भवती महिलाको लागि रेड किवी बढी फाइदाजनक हुने जानकारको भनाइ छ । रेड किबिबाट जुस, जाम र अन्य पेय पदार्थ बनाई उपयुक्त समयमा खान सकिने किसानको भनाइ छ । बोटमा नै पनि पाक्न सक्ने यो किवी टिपेको लामो समयसम्म रहँदैन । छिटो गरि गल्ने र बिग्रिने भएकाले पनि अर्को किवी जस्तो लामो समयसम्म रहँदैन । बिशेष गरेर सन्दकपुर गाउँपालिका ३ को तालगाउँ लगायत इलाम नगरपालिका, देउमाई नगरपालिका, सूर्योदय नगरपालिकाबा यसको खेती हुने गरेको छ । सबै पालिकामा खेती भएपनि ती स्थानहरुमा बढी खेती र उत्पादन हुने गरेको हो । इलामको सन्दकपुर गाउँपालिकाको सबै अर्थात पाँच वटै वडा र इलाम नगरपालिकाको १, २ र ३ नम्बरमा किबि जोन कार्यक्रम नै सञ्चालन गरेर सरकारले खेती प्रवर्द्धनमा जोड दिँदै आएको थियो । सुरुमा सातसय प्रतिकिलो किनबेच हुने किवी हाल दुई सयदेखि तीन सयसम्ममा कारोबार हुने गरेको छ । नेपालमा रातो गुदी भएको रेड किवी सहित बिभिन्न जातका किवी उत्पादन हुने गरेका छन् । नेपालमा खासगरी हरियो गुदी भएको हेवार्ड, एलिसन, मोन्टी, ब्राुनो, एवोट, मचुवा र टिमोरी जातको किवी उत्पादन भइरहेको छ । साथै पँहेलो गुदी भएको जेस्पिरी र गोल्ड समेत खेती तथा उत्पादन हुने गरेको बताइएको छ । किवी फलको विरुवा हिउँद महिनामा लगाउने गरिन्छ । पात झरेको समय अर्थात पुस र माघ महिना किवीका विरुवा रोप्ने गरिएको छ । किवी बहुवर्षे फल हो । किवीफल लहरामा फल्ने फल पतझर फलफूल अन्तर्गत पर्दछ । यसको हिउँदमा पात झर्ने गरेको छ । जंगलमा पाइने ठेकी फलको विकसित फलका रुपमा समेत लिइन्छ । लहरा भएकाले फल टिप्न र लहरा फैल्याउन किसानले माच बनाएर यसको खेती गर्ने गरेका छन् । माच बनाएपछि वढि उत्पादन समेत हुने गरेको छ । रेड किवी हाल पाक्न थाल्यो भने झुसिलो अन्य किवी हाल काँचो भएपछि यसलाई अचारमा रुपमा प्रयोग गर्ने गरिएको छ । हालसम्म बिश्वमा ७६ प्रकारका किवी फलका प्रजातिहरुको पहिचान भैसकेको जनाइएको छ । नेपाली कृषकको लागि किवी फल खेती हाल नेपालमा विस्तार लोकप्रिय हँुदै आएको छ । सहज रुपमा यसलो उपलब्धताले मुल्य भने घटेको समेत छ । धेरै पोष्टिक तत्वले भरिपुर्ण मानिएको किवी फल नेपालको इलाम सहित काभ्रे, पाँचथर, संखुवासभा लगायतका जिल्लाहरुमा समेत खेती हुँदै आएको छ । पश्चिमी जिल्लाहरुमा समेत पछिल्लो समय इलामबाट नै विरुवा जान थालेको छ । किवी फलको खेती तथा उपभोग दर विस्तार हुँदै गएको पाइन्छ । यो फल धेरै भिटामिनको स्रोत रहेको समेत बिज्ञहरु बताउँछन् । किवी फलमा पाइने एक्टिनिडिन नामक इन्जाइमले हामीले खाएको खाना पाचन प्रक्रियामा सहयोग गर्ने गरेको बताइएको छ । यस फलको बोट रोप्दा नै भाले र पोथी प्रजाती पहिचान गरि सँगसँगै रोप्नु पर्दछ । भालेपोथीको परागशेचन नभएमा यसको उत्पादन हुँदैन । भमरा, माहुरी लगायतले फुलमा भएको रस चुस्ने क्रममा यसको परागशेचन हुने गरेको छ । यसलाई हाँगा (डाँठ) र दिउलबाट पनि थप विरुवा उत्पादन गर्ने गरिएको छ । रोपेको चौथो बर्षदेखि नै किवी फलको आम्दानी लिन सकिन्छ । पहाडी भूभागमा यसको उत्पादन राम्रो हुन्छ । समुद्र सहतदेखि १२ सय मिटरदेखि माथि २४ सय मिटरसम्मको उचाईमा किवी फलको खेती गर्न सकिने बताइएको छ । इलाममा कुल सात सय हेक्टरमा किवी खेती हुने गरेको जिल्ला कृषि बिकास कार्यालयको तथ्यांकमा उल्लेख छ । कार्यालय प्रमुख टोनी बर्देवाका अनुसार अघिल्लो आर्थिक वर्षमा दुई सय हेक्टरमा उत्पादन भइरहेको छ । गएको वर्ष १८ सय ४० मेट्रिकटन वार्षिक उत्पादन भएको थियो । यस वर्ष उत्पादन बड्ने अनुमान छ ।