स्वामी नारायण सम्प्रदायका अनुयायीहरूका लागि स्वामी नारायण जति ठूलो आस्थाको प्रतीक हो, भगवान् मुक्तिनाथ त्यसभन्दा ठूलो पवित्र भूमि हो ।भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले मुक्तिनाथ पुगेर पूजा अर्चना गरेको दृश्य धेरैलाई याद होला । मोदीले आफ्नो जीवनको एक कालखण्ड मुक्तिनाथमा ध्यान गर्न बिताएको समेत बताइन्छ । आज दिल्लीस्थित अक्षरधामको स्वामी नारायण मन्दिरमा लाग्ने भीड हेरौं त यूएईको अबुधावीमा पनि त्यस्तै भीड लाग्ने अनुमान गरिँदै छ । त्यस्तै, स्वामी नारायणको मन्दिर मुक्तिनाथमा पनि बन्यो र मुक्तिनाथ भनेको स्वामी नारायणको पनि स्वामी हो भन्ने राम्रो प्रचार भयो भने कति भीड लाग्ला रु मोदीको भ्रमण र ध्यान पूजाको छोटो दृश्यले पनि अहिले मुक्तिनाथमा भारतीय तीर्थयात्रीको संख्या बढेको छ कि छैन ?
जे भए पनि मीननाथ भनिएका कुनै तान्त्रिक योगीले भगवान् शंकर र मच्छिन्द्रनाथबीच कुनै सेतुको काम गरेको बुझिन्छ । भारतमा मीननाथ’दयगत धेरै उल्लेख भएको पाइन्नभारतमा योगी आदित्यनाथ अहिले उत्तरप्रदेश राज्यको मुख्यमन्त्री छन् । उनी मोदीपछि भारतको प्रधानमन्त्री बन्छन् भन्ने अनुमान छ । आदित्यनाथ गुरु गोरखनाथद्वारा विस्तारित नाथ परम्पराका महन्त हुन् । उनको मठ गोरखनाथप्रति समर्पित गोरखपुरमा छ । गुरु गोरखनाथको नेपालसँगको सम्बन्ध बताइरहन नपर्ला । गोरखा जिल्लाको गोरखनाथ बाबाको तपोभूमि एवं काष्ठमण्डप एवं पशुपति मृगस्थलीस्थित गोरखनाथ भूमिका ’दयगतमा धेरैलाई थाहा होला । महायोगी गोरक्षनाथ (गोरखनाथ) १०औं शताब्दीमा प्रकट भएका हुन् । यिनलाई मठवादी नाथ सम्प्रदायका संस्थापक मानिन्छ । व्यवस्थित योग विधि, संगठन, हठयोगका ग्रन्थहरूको रचयिता एवं निर्गुण भक्तिको विचारका लागि गुरु गोरखनाथ प्रसिद्ध छन् । नाथ परम्परामा गुरु गोरखनाथ सबैभन्दा प्रभावकारी एवं शक्तिशाली मानिन्छन् । नाथ परम्परामा आदिगुरु, आदियोगी, आदिनाथ, सर्वेश्वर भगवान् महादेव सदाशिव हो । महर्षि मच्छिन्द्रनाथचाहिँ आठौं वा नवौं शताब्दीको योगसिद्ध, तन्त्र परम्परा र अपरम्परागत प्रयोगका लागि प्रसिद्ध छन् । मच्छिन्द्रनाथले शुक्राचार्यबाट सञ्जीवनी मन्त्र दीक्षासमेत प्राप्त गरेको मानिन्छ । मच्छिन्द्रनाथले आदियोगी सदाशिव महादेव र शुक्राचार्यबाट तन्त्र एवं योगविद्या प्राप्त गरेको मानिन्छ । मिननाथ भनेको मच्छिन्द्रनाथका तिनै गुरु शुक्राचार्य हुन् भनेर मत राख्नेहरू पनि छन् । जे भए पनि मिननाथ भनिएका कुनै तान्त्रिक योगीले भगवान् शंकर र मच्छिन्द्रनाथबीच कुनै सेतुको काम गरेको बुझिन्छ । भारतमा मिननाथ’दयगत धेरै उल्लेख भएको पाइन्न । नाथ परम्पराका सर्वोत्कृष्ट योगीका रूपमा चिनिएका गुरु गोरखनाथ मच्छिन्द्रनाथबाट दीक्षित हुन् अर्थात् मच्छिन्द्रनाथका गुरु गोरखनाथका गुरु हुन् भने मिननाथ र भगवान् शंकरचाहिँ मच्छिन्द्रनाथका गुरु हुन् । मच्छिन्द्रनाथ र गोरखनाथका अलावा नाथ परम्परामा जालन्धरनाथ, कानीफनाथ, चौरंगीनाथ, चर्पटीनाथ, भर्तृहरिनाथ, गोपीचन्दनाथ, रत्ननाथ, धर्मनाथ र मस्तनाथको उल्लेख भएको पाइन्छ । नेपालकै कुरा गर्ने हो भने मच्छिन्द्रनाथ र गोरखनाथबाहेक यीमध्ये रत्ननाथ पनि मध्य नेपालतिर प्रचलित रहेका पाइन्छ । गोरखनाथ त सबैभन्दा लोकप्रिय एवं प्रचलित भइहाले । किंवदन्तीनुसार गुरु गोरखनाथले सबै नागलाई आसन बनाएर बसिदिँदा उपत्यकामा वर्षा भएन र अनिकाल लाग्यो । मेरो विचारमा महान् योगी गोरखनाथले योगविद्याद्वारा वाष्पीकरण प्रक्रियालाई नियन्त्रण गरिदिए । त्यो उनको तन्त्र एवं सिद्धि प्रयोग थियो । नेपालवासीले आराधना सिद्धि गरेर कामाख्यातिर रहेका गुरु मच्छिन्द्रनाथलाई यता ल्याए । आफ्ना गुरुको आगमन भएको देखेर गुरुलाई प्रणाम गर्न गोरखनाथ उठे र वर्षा भयो भनिन्छ । त्यसैकारण, मच्छिन्द्रनाथलाई नेपालमा वर्षा र सहकालका देवता पनि मानिन्छ । बौद्धमार्गीहरूले मच्छिन्द्रनाथलाई लोकेश्वरका रूपमा पूजा गर्छन् । ललितपुर र काठमाडौंमा मच्छिन्द्रनाथको मन्दिर छ । दुवै सहरमा मच्छिन्द्रनाथको लामो रथयात्रा हुन्छ । ललितपुरमा त मिननाथको समेत रथयात्रा हुन्छ । गुरु गोरखनाथका अनन्य अनुयायी उत्तरप्रदेशका मुख्यमन्त्री योगी आदित्यनाथलाई नेपाल बोलाएर गुरु गोरखनाथ र मच्छिन्द्रनाथको मन्दिर दर्शन गराएर पूजा आराधना गराए के होला रु उपत्यकाको रथयात्रामा सामेल गराएर प्रचार गर्नसके के होला रु के ठूलो संख्यामा धार्मिक पर्यटक नआउलान् रु अयोध्यामा भव्य राममन्दिर बनेको छ । अहिले सरदर दिनको दुई अढाइ लाखका दरले श्रद्धालुहरू ओइरिरहेका छन् । रामायणसँग जोडिएका कैयन् ठाउँहरू पनि आकर्षणको केन्द्र बन्दै छन् । रामायण सर्किट विकसित हुँदै छ । त्यो सर्किटको अविभाज्य अंग जानकीको क्रीडास्थल माइती जनकपुर पनि हो । जनकपुरका ’दयगतमा थोरै भए पनि जानकारी आमजनताका बीच छ । तर, रामले तोडेको शिव धनुष रहेको धनुषाधामका ’दयगतमा १ प्रतिशत पनि तीर्थालुलाई थाहा छैन । राम ऋषि विश्वामित्रको निमन्त्रणामा असुर संहारका लागि विश्वामित्र आश्रमस्थल पुगेका थिए । त्यहाँ नै उनले ताडकावध गरेका हुन् र त्यहीँ उनले तमाम दिव्यास्त्र ज्ञान ऋषिबाट पाएका हुन् । त्यो भूमि रामका लागि पनि पुज्य छ । विश्वामित्र अर्थात् कौशिक ऋषिको आश्रम कौशिकी होइन ? के कौशिकी भनेको चतराधाम बराहक्षेत्र होइन रु माता सीताको प्रकटभूमि त मिथिला हो नै । सीताले लवकुशलाई जन्म दिएकी, लवकुशले शिक्षा दीक्षा प्राप्त गरेको र अन्त्यमा सीताले पृथ्वीमाताको आश्रय लिएकी भूमि बाल्मीकि आश्रम चितवन होइन रु उल्लिखित क्षेत्रहरूको राम्रो विकास गरेर यथोचित प्रचारप्रसार गर्नसके राम सर्किट यात्रामा आउनेहरू सबै आउँथे कि रु म यहाँ यत्रो गन्थन गरेर कुनै आस्था वा मतको प्रचार गरिरहेको छैन । कसैलाई कुनै विशेष आस्था पछ्याउन कर गरिरहेको पनि छैन । आस्था भन्ने विषय नितान्त व्यक्तिगत उपभोगको चीज हो । कसले कसलाई मान्ने वा नमान्ने रु त्यो उसको विषय हो । तर, कसैको आस्थाबाट हामीलाई फाइदा हुन्छ भने किन नलिने रु म फगत मानिसको आस्था भजाएर नेपालले फाइदा उठाउनसक्छ कि भन्ने खोजिनीति गर्दै छु । विशुद्ध व्यापारिक दृष्टिकोण राखेर सोचौं त † के हामीले स्वामी नारायण, मच्छिन्द्रनाथ र रामकथाको प्रचूर फाइदा उठाउन सक्दैनौं ? प्रत्येक वर्ष १०औं करोड हिन्दूहरू तीर्थयात्राका लागि निस्कन्छन् र कुनै पनि हिन्दूका लागि महाज्योतिर्लिंग पशुपतिनाथको दर्शन नगरी पूर्ण फल प्राप्त हुँदैन भन्ने मान्यता छ । पशुपतिनाथका अलावा माथि उल्लिखित ठाउँहरू त केही उदाहरण मात्र हुन् । व्यास र याज्ञवल्कजस्ता महान् ऋषिहरूको तपोभूमि यस धरामा अनगिन्ती सम्भावना लुकेका छन् । हामीले वास्तै नगरेका हौं । आजको राजधानी दैनिकमा प्रकाशित छ ।
युनिकोड
मिति रूपान्तरण
प्रदेश खबर
_5nKDg18tH3.png)
प्रतिक्रिया