आफूहरुकै योगदानका कारण मुलुकमा लोकतन्त्र र गणतन्त्र आएको बताउँदै टेकनाथले भने, ‘हाम्रा कमाण्डर मुलुकको प्रधानमन्त्री भएर सरकारको नेतृत्व गरिरहेका छन् । तर, हामीजस्ताले यही उपहार पायौं । भोगिरहेको पीडालाई शब्दमा बयान गरिसाध्य छैन । युद्धमा मर्नबाट जोगिएकाले अहिलेसम्म जीवितै छु ।नाफाको जीवन कति समयसम्म रहन्छ थाहा छैन । जति चिच्याए पनि सुनुवाई हुँदैन ।’ पूर्वलडाकु तथा युद्धका घाइतेहरु उपचार अभावमा छटपटाइरहँदा सरकार र पार्टीले नसुन्नु आश्चर्यजनक भएको उनको गुनासो छ । ‘मेरो उपचारमा आआफ्नो ठाउँबाट सहयोग गरिदिनु हुन सबैमा अनुरोध गर्छु,’ टेकनाथले भने, ‘सिकिस्त अवस्थामा म अस्पताल भर्ना हुँदा अवस्था राम्रो नभएपनि कहिले केही सुधार हुँदैछजस्तो लाग्छ ।’ तर, कहिँ कतैबाट सहयोग नपाउँदा थप समस्या भएको गुनासो उनको छ । संखुवासभाको खाँदबारी नगरपालिकाका पूर्वमेयर एवं एमाले नेता मुरारी खतिवडाले दाहालको उपचारमा समस्या भइरहेको बताए । उपचारमा सहयोग गर्न उनले सबैलाई आग्रह गरेका छन् । पूर्वमेयर खतिवडाले दाहालको उपचारमा सहयोग गर्न सबैमा आह्वान गर्दै सामाजिक सञ्जाल फेसबुकमार्फत बैंक खाता नम्बर सार्वजनिक गरेका छन् । ‘उहाँ (दाहाल)ले माओवादीलाई लामो समयदेखि योगदान दिनु भयो । पछि पार्टी एउटै हुँदा नेकपामा आवद्ध भएर भूमिका खेल्नु भयो,’ उनले भने, ‘अहिले उपचार खर्च अभाव भएको छ । सहयोग गरिदिनु हुन सबैमा अनुरोध गर्छु ।’ खतिवडाले गरिब र विपन्नको उपचारलाई राज्यले जतिसक्दो चाँडो सहज बनाउनुपर्ने पनि बताए । भने, ‘अझ उहाँ (टेकनाथ)ले त अहिले सरकारको नेतृत्व गरिरहेको पार्टीलाई सशस्त्र युद्धाकालदेखि नै सहयोग गरेर आउनु भएको हो । पार्टीका लागि हतियार बोकेरै युद्धमा जानु भयो । यस्ता व्यक्तिहरुलाई सरकारले बेवास्ता गर्नु ठीक हैन ।’ टेकनाथ र पार्वताको भूमिगत कहानी टेकनाथ र उनकी पत्नी पार्वताको भूमिगत जीवन कहानी निक्कै रोचक छ । टेकनाथ माओवादी सशस्त्र संघर्षलाई साथ दिँदै २०५७ साल पुस १६ गतेदेखि भूमिगत भएका थिए । एरिया सदस्य, जिल्ला सदस्य हुँदै तत्कालीन मेची–कोशी ब्युरो सचिवसम्म भए । अहिले पनि आफू माओवादीमै आवद्ध रहेको उनी बताउँछन् । तर, पार्टी र सरकारले पूरै बेवास्ता गरिरहेको गुनासो उनको छ । युद्धरत माओवादीले त्यतिबेला संखुवासभा, भोजपुर, धनकुटा र तेह्रथुम गरी ४ जिल्लालाई समेटेर एउटा जिल्ला बनाएको थियो । दोलखाबाट २०७९ को चुनावमा प्रतिनिधिसभा सदस्यमा निर्वाचित भएका गंगा कार्की ‘विश्व’ त्यसको जिल्ला सेक्रेटरी थिए । हालका संघीय सांसद गंगाले त्यतिबेला जिल्ला सेक्रेटरीको भूमिका निर्वाह गरिरहँदा टेकनाथ भने धनकुटा एरियाको सदस्यको जिम्मेवारीसहित भूमिगत भएका हुन् । माओवादीले बनाएको जिल्लाभित्र पनि संखुवासभा, भोजपुर, धनकुटा र तेह्रथुम गरेर ४ वटा एरिया छुट्याइएको थियो । टेकनाथले आफू २०५८ सालदेखि माओवादी लडाकुको भूमिकामा रहेको बताए ।
लडाकुको भूमिकामा रहेर २०५८ साउन ९ गते तेह्रथुमको पोक्लाबुङमा युद्ध लडेको स्मरण उनले गरे । लडाकुको भूमिकामा रहेर पोक्लाबुङसहित पाँचथरको गोपेटार, सिरहाको लाहान, मोरङको बेलबारी र सिन्धुलीको भीमानलगायतमा सेनासँग युद्ध लडेको टेकनाथले सुनाए ।‘कुनै युद्धमा जनमुक्ति सेनाको विजय भयो । कुनैमा हामीले हा¥र्यौं,’ उनी भन्छन्, ‘पूर्वतयारी राम्रोसँग गरेर जाँदा जितियो । तयारी नपुगेका ठाउँमा हारियो ।’ सुरुवाती भूमिगत नाम ‘ज्वाला’ भएपनि पछि परिवर्तन गरेर पार्टीले ‘अतास’ राखिदिएको उनले सुनाए । उनका अनुसार अरुण र तमोर नदी तथा सभा खोलाले छुट्याएको भू–भाग एवं क्षेत्रलाई समेटेर माओवादीले २०५७ फागुनदेखि अभियान चलाएको थियो । अरुण, तमोर र सभाभित्रको भू–भाग केन्द्रित अभियानलाई ‘अतास’ नाम दिइयो । भूमिगतकालमा माओवादीले राजनीतिक, फौजी र सांगठनिक अभियान चलाएको थियो । ‘अतास’ त्यही अभियानभित्रको एउटा कार्यक्रम हो । अभियान सफल भएपछि त्यसमा सबैभन्दा सफल र उत्कृष्ट काम गरेको भन्दै भूमिगत नाम परिवर्तन गरेर पार्टीले ‘अतास’ राखिदिएको टेकनाथ बताउँछन् । उनले आफू माओवादी सेनामा हुँदा सहकमिसारको भूमिकामा रहेको बताए । ‘अरुण, तमोर र सभाले भेटेजतिको क्षेत्रलाई समेटेर अभियान चलाइएको थियो । त्यो सफल भएपछि मेरो भूमिगत नाम ‘अतास’ राखियो,’ टेकनाथ भन्छन्, ‘पार्टीमा अर्को ‘ज्वाला’ नाम गरेको साथी हुनुहुन्थ्यो । दुई जनाको जुध्ने भएकाले पनि एक जनाको नाम परिवर्तन गर्न आवश्यक देखियो ।’ २०६० भदौ १९ गते आफूलाई पक्राउ परेर २०६३ माघ १६ गतेसम्म मोरङ कारागारमा राखिएको उनले बताए । ‘पक्राउ परेको लामो समयपछि कारागार मुक्त भएँ,’ उनले भने, ‘त्यो बेला भागेको यातनाको बयान गरिसाध्य छैन । ’ तत्कालीन जनमुक्ति सेनाले बेलबारीमा चलाएको फौजी कारबाहीपछि आफू पक्राउ परेको उनले सुनाए । भने, ‘५ महिनासम्म सेनाले आँखामा पट्टी बाँधेर राख्यो । चरम यातना दियो । त्यही यातनाका कारण मेरो स्वास्थ्यमा समस्या भएको हो । अहिले आएर यो नियती भोग्दै छु ।’ उनीभन्दा अघि पत्नी (श्रीमती) पार्वता माओवादीमा लागेर भूमिगत भएकी थिइन् । माओवादीको तत्कालीन जनमुक्ति सेनामा आवद्ध पार्वता २०५७ जेठदेखि भूमिगत भएकी हुन् । टेकनाथका अनुसार पार्वतालाई प्रहरीले २०५७ चैत २७ गते संखुवासभाको चिचिलास्थित कुवापानीबाट पक्राउ गरी मातृका यादव, नारायण दाहाललगायतको टोलीसँगै हनुमानढोकामा लगेर राखेको थियो । पक्राउ परेको १ महिना १९ दिनपछि उनी रिहा भएको टेकनाथ बताउँछन् । ‘हामी दुवै जना पति–पत्नी’ नै जनमुक्ति सेनामा आवद्ध थियौं । श्रीमतीको भूमिगत नाम कल्पना हो,’ टेकनाथले भने, ‘संखुवासभामा पहिलोपटक पक्राउ पर्ने माओवादी उनै हुन् । पार्वता माओवादीको प्लाटुन कमाण्डर थिइन् ।’ उनका अनुसार पार्टीको एउटा संगठनात्मक अवस्थासम्म पुग्न जनमुक्ति सेनामा भर्ना हुनुपर्ने र हतियार बोक्नुपर्ने हुन्थ्यो । ‘अहिले पनि पार्टीमा आवद्ध छु । संगठक भएर पार्टीकै काममा सक्रिय छु । माओवादी शान्ति प्रक्रियामा आएपछि जनमुक्ति सेना र संगठकको विभाजन भयो । म चाहिँ संगठक बनेर पार्टीको काममा लागें,’ टेकनाथ भन्छन्, ‘जनमुक्ति सेनाहरु क्यान्टोनमेन्टमा जाने भए । त्यहाँ नजानेलाई सेना भनिएन । सुरुमा जनमुक्ति सेना भएर युद्ध लडेपनि पछि पार्टीको संगठकका रूपमा सक्रिय भएँ ।’ बुवा–आमा लडाकु, त्यही बेला जन्मिइन् छोरी टेकनाथ र पार्वताका ३ सन्तान छन् । टेकनाथका अनुसार दुवै जना भूमिगत भएर माओवादी लडाकु भई विभिन्न युद्धमा सामेल हुँदै गर्दा २०५९ साल वैशाख २४ गते जेठी छोरी उषाकिरण जन्मिन् । ‘युद्धकालमै छोरी जन्मिएसँगै हामीले धेरै हण्डर खायौं । नाबालक छोरीको बोकाइ र सुताइ सहज हुन भएन । हेरचाह र स्वाहार सुसार राम्रोसँग गर्न पाइएन । बाबु–आमा युद्ध लड्न जानु पर्ने थियो । कतिपय युद्धमा छोरी बोकेरै गइयो,’ उनी भन्छन्, ‘राज्यको आक्रमणबाट छल्दै र जोगाउँदै हुर्काइयो । लडाइँकै क्रममा जन्मिएकी छोरीको अहिले देब्रे पाटो चल्दैन । शारीरिक रूपमा अपांगता छिन् । उपचारका लागि विभिन्न ठाउँमा पु¥याउँदा पनि समस्या ठीक भएन ।’ तर, धेरै उपचार गराइसकेपछि थोरै मात्रामा शरीरका भागहरु चल्न थालेको दाहालले बताए । उपचारका लागि भारतको मुम्बईस्थित अंकुर अस्पतालसम्म पु¥याएको र त्यहाँ उपचार गराएपछि अलि सुधार भएको उनले बताए । उपचारमा संलग्न चिकित्सकले पूर्ण सुधार हुन नसक्ने बताएको उनको भनाइ छ । टेकनाथका अनुसार अहिले २२ वर्ष पुगेकी जेठी छोरी उषाकिरण कक्षा १२ मा पढ्दैछिन् । उनी मावली घरमा बस्छिन् । दाहाल दम्पतीका दोस्रो सन्तान छोरा छन् । २० वर्षीय छोरा मुस्कान दाहाल वैदेशिक रोजगारीमा जानका लागि कोरियन भाषा पढ्दैछन् । आफ्नो पारिवारिक आर्थिक अवस्था कमजोर भएकाले सुनसरीस्थित इटहरीमा कान्छी फुपू बेदकुमारी थापाले राखेर मुस्कानलाई पढाइरहेकी छिन् ।
कान्छी छोरी सजना दाहाल कक्षा ११ मा पढ्दैछिन् । १५ वर्षीया उनी दिदीसँगै मावलीमा बसेर पढ्छिन् । मावली संखुवासभाकै धर्मदेवी नगरपालिका–९ आँखीभुइँ हो । ‘घरको आर्थिक अवस्था नाजुक भएकाले खर्च जुटाउन नसक्दा हामीले छोराछोरीलाई सँगै राखेर पढाउन सकेनौं ।दुवै छोरी मावलीमा बसेर पढ्दैछन्,’ टेकनाथले भने, ‘हाम्रो पारिवारिक स्थितिकै कारण मावलीले छोरीहरुलाई पढाइदिन्छौं भनेर लैजानु भएको हो । फुपूको सहयोगमा छोरा पढ्दैछन् ।’ सामान्य खेती किसानी गरेर जीविका चलाउने गरिएका कारण छोराछोरीलाई पढाउने खर्चसमेत जुटाउन नसकिएको उनको भनाइ छ । जेठान पनि माओवादी टेकनाथ र पार्वता मात्रै हैन, उनीहरुभन्दा अघिदेखि नै टेकनाथका ससुराली खलक पनि माओवादीमा आवद्ध थिए । जेठान ४८ वर्षीय बलबहादुर थापा ‘नारायण’ २०५४ सालदेखि नै माओवादीमा लागेका हुन् । भारतको मुम्बईमा ‘नेपाली एकता समाज’मा आवद्ध भएर पार्टीको प्रवास कमाण्ड सम्हालेर बसेका थिए । बलबहादुरका अनुसार त्यतिबेला मुम्बईमा रहेको ‘नेपाली एकता समाज’ले भूमिगत माओवादीलाई अप्रत्यक्ष सहयोग गर्ने गरेको थियो । पछि त्यो थाहा पाएर भारत सरकारले प्रतिबन्ध लगाएको उनले बताए । त्यसपछि ‘नेपाली जनअधिकार सुरक्षा समिति भारत’ नामक संस्थान खोलेर माओवादीलाई सहयोग गरेको उनी सम्झन्छन् । ‘हाम्रो परिवारले भूमिगत र युद्धरत अवस्थामा माओवादीलाई ठूलो सहयोग गरेको थियो,’ बलबहादुर भन्छन्, ‘तर, पार्टी सरकारमा पुगेर शासन गर्न थालेपछि सबै कुरा बिर्सियो ।’ (फोटो क्याप्सन ः पत्नी पार्वताको साथमा नोबेल अस्पतालमा उपचाररत पूर्वलडाकु टेकनाथ जनप्रेमी दाहाल ।)
युनिकोड
मिति रूपान्तरण
_lvFlpr7y3Z.png)
प्रदेश खबर
-modified_DhgAGaz9Th.png)
_4DdItF5qDm.png)
_qzz2JTqSP5.jpg)
प्रतिक्रिया