१६ वर्षदेखि राजनीति, ७८ वर्षमा राष्ट्रप्रमुख

सुनसरी। कांग्रेस राजनीतिभित्र समन्वयकारी एवं मध्यमार्गी भूमिका निर्वाह गर्दै आएका पौडेल पटक-पटक मन्त्री भएर सरकारमा सहभागी भइसकेका छन् । उनी पार्टीमा महामन्त्री र उपसभापतिसम्म भए । सरकार र पार्टी दुवैतर्फ मुख्य पदमा पुग्न असफल रहे पनि उनी गणतान्त्रिक नेपालको तेस्रो राष्ट्रपति बन्न भने सफल भएका छन् । निर्वाचन आयोगका अनुसार रामचन्द्रले ३३ हजार ८०२ मतभार पाए भने अर्का उम्मेदवार सुवासचन्द्र नेम्वाङले १५ हजार ५१८ मतभार पाए । पौडेलले २१४ संघीय सांसद र ३५२ प्रदेश सांसदको मत पाए । यस्तै नेम्वाङले ९६ संघीय सांसद र १६२ प्रदेश सांसदको मत पाए । बिहीबार बिहान १० बजेदेखि सुरु भएको मतदान दिउँसो ३ बजे सम्पन्न भएको हो । राष्ट्रपतिका लागि कुल ८८१ मध्ये ८३१ मत खसेको छ । प्रतिनिधिसभातर्फ ३१३ मत खसेको छ । प्रतिनिधिसभाका कुल ३३१ मध्ये १८ मत खसेन । यसमा राप्रपाका १४, भारतमा उपचाररत कांग्रेसका सांसद चन्द्र भण्डारी र फरार सांसद लक्ष्मी महतो कोइरीसमेत १६ जनाको मत खसेन भने बाँकी दुई सांसद पनि अनुपस्थित देखिए । यसैगरी प्रदेशसभातर्फ ५५० मध्ये ५१८ सदस्यले मतदान गरेका छन् । ३२ जनाको मत नखसेकामा राप्रपाका २८ छन् भने थप चारजना मतदानमा अनुपस्थित भएको देखिन्छ । राष्ट्रियसभाका ५९ र प्रतिनिधिसभाका २७५ सांसद गरी संघीय संसद्‌मा ३३४ कुल सदस्य छन् । तीमध्ये एकजना निलम्बित, एकको निधन भएको, एकजना पदमुक्तसमेत गरी तीनजना घटाउँदा कुल मतदाता संख्या ३३१ थियो । वीपी कोइरालालाई राजा महेन्द्रले ०१७ सालमा जेल हालेपछि त्यतिबेला १६ वर्षका पौडेल राजनीतिमा प्रवेश गरेका थिए । ०३३ सालमा वीपी भारतको निर्वासनबाट फर्केपछि उनीसँग निकट रहेर काम काम गरेका पौडेलले त्यतिबेलादेखि नै पौडेलले पार्टीभित्र समन्यकारी भूमिका निर्वाह गरेका थिए । युवा अवस्थामा नै शीर्ष नेताहरुबीचको अन्तरसंघर्षका क्रममा आफूले सम्वन्ध सेतुको काम गर्ने गरेको पौडेलले विगतमा बताउने गरेका थिए । बनारसमा रहेका वीपी कोइराला र कोलकातामा रहेका सुवर्णशमशेरबीच मनमुटाव हुँदा आफूले नै उनीहरुबीच सम्वाद स्थापित गराउने गरेको उनले बताएका थिए । वि. सं २००१ सालको असोजमा तनहुँको रिस्ती गाविसस्थित बाहुनपोखरामा जन्मेका पौडेल राजा महेन्द्रले ०१७ सालमा तत्कालीन प्रधानमन्त्री वीपी कोइरालालाई जेल हालेपछि उनी राजनीतिमा होमिएका थिए । नेपाली कांग्रेसद्वारा सञ्चालित ०१८ को सशस्त्र क्रान्तिमा पौडेलले सक्रिय सहभागिता जनाएका थिए । ०१९ सालमा स्वतन्त्र विद्यार्थी आन्दोलनका एक अभियन्ता पौडेल ०२३ सालमा सरस्वती क्याम्पसका विद्यार्थी युनियन सभापति निर्वाचित भएका थिए । ०२४ सालमा उनी प्रजातान्त्रिक समाजवादी युवा लिगको महासचिवमा निर्वाचत भए । ०२७ सालमा नेपाल विद्यार्थी संघको स्थापनामा पौडेल पनि सहभागी थिए । उनी संस्थापक केन्द्रीय सदस्य बने । ०४० सालमा पौडेल कांग्रेसको केन्द्रीय प्रचार समितिको संयोजक थिए । ०४४ सालमा नेपाली कांग्रेसको केन्द्रीय सदस्य बनेका थिए । पञ्चायतको अन्त्य भई ०४६ सालमा प्रजातन्त्रपुनस्थापनापछि पौडेल ०४८ को निर्वाचनमा तनहुँ १ बाट संसद सदस्यमा निर्वाचित भएका थिए । त्यसपछि बनेको सरकारमा स्थानीय विकासमन्त्री भए । दोस्रोपटक ०४९ मा उनी स्थानीय विकास तथा कृषि मन्त्री बने । ०५१ सालको मध्यावधि चुनावमा तनहुँ २ बाट सांसद निर्वाचित भए । ०५१ सालको प्रतिनिधिसभामा सभामुख निर्वाचित भएर ५ वर्ष काम गरे । रामचन्द्र ०५६ सालमा तनहुँ २ बाट संसद सदस्यमा तेस्रो पटक निर्वाचित भए र ०५७ सालमा उपप्रधानमन्त्री, गृह तथा सञ्चारमन्त्रीको जिम्मेवारी सम्हाले । ०६२ सालमा कांग्रेस महामन्त्री भए । माओवादी शान्ति प्रक्रियामा आएपछि पौडेल शान्ति सचिवालयाको संयोजक पनि थिए । ०६३ सालमा उनी शान्ति तथा पुनर्निमाण मन्त्री भए, जुन सरकारमा माओवादी पनि संलग्न थियो । ०६४ सालमा उनी नेपाली कांग्रेसको उपसभापति भए । सोही वर्ष सम्पन्न संविधानसभा चुनावमा तनहुँ २ बाट चौथोपटक निर्वाचित भए । ०६५ सालमा उनी नेपाली कांग्रेस संसदीय दलको नेतामा निर्वाचित भए । ०७० मा सम्पन्न संविधान सभाको दोस्रो निर्वाचनमा तनहुँ २ बाट पाचौंपटक निर्वाचित भए । पौडेलले पञ्चायती राजतन्त्रका विरुद्ध संघर्षका क्रममा २०१९ देखि २०४६ सम्म विभिन्न पटक गरी १३ वर्ष जेल जीवन बिताएका छन् । उनले त्रिभुवन विश्वविद्यालयबाट नेपालीमा स्नातकोत्तर गरेका छन् भने संस्कृत साहित्यमा त्रिविबाटै शास्त्री पास गरेका छन् ।। पौडेलका तीनवटा पुस्तक प्रकाशित छन् । प्रजातान्त्रिक समाजवादः एक अध्ययन, नेपाली कांग्रेस के भन्छ ? नयाँ सन्दर्भमा समाजवाद लगायतका पुस्तक उनका कृति हुन् । करिब तीन दशकसम्म संसदीय चुनावमा जीत हात पार्दै आएका पौडेल प्रधानमन्त्री पदमा १७ पटकको पराजय बनेको इतिहास पनि छ । यो संवैधानिक प्रावधानका कारण पटक पटक प्रधानमन्त्रीका लागि भएको निर्वाचनबाट सिर्जित अवस्था थियो । ०६७ साउनबाट सुरु भएको प्रधानमन्त्रीको चुनावमा कांग्रेसबाट पौडेल, एमाओवादीबाट प्रचण्ड र एमालेबाट झलनाथ खनालले संसदमा उम्मेदवारी दिएका थिए । तर, संवैधानिक प्रावधानअनुसारको मतसंख्या तीनैजनाले हासिल गर्न नसकेपछि सात पटकसम्म तीनजनाबीच प्रतिस्पर्धा भयो । आठौं प्रतिस्पर्धापछि प्रचण्ड प्रधानमन्त्रीको दौडबाट आफैं बाहिर निस्किए । त्यसपछि पौडेलले खनालसँग १७ पटक प्रतिस्पर्धा गरे । यो चुनावी श्रृंखलाबाट कुनै परिणाम आउन नसकेपछि निर्वाचनसम्वन्धी नियमावली नै परिवर्तन गरियो । अर्को चरणमा झलनाथले बाजी मारे भने रामचन्द्रको प्रतिस्पर्धा खेर गयो । लामो र अथक राजनीतिक सक्रियता रामचन्द्रको प्रमुख पूँजी हो । ०१७ सालपछिका हरेक राजनीतिक संघर्षहरुमा उनी संलग्न रहे र पार्टीले दिएको जिम्मेवारी निष्ठापूर्वक बहन गरे । कांग्रेसभित्र नीतिगत वैचारिक चिन्तन गर्न सक्ने नेताका रुपमा मानिएका पौडेल पटक पटक मन्त्री हुँदा कुनै गम्भीर विवादमा मुछिएनन् । भ्रष्टाचारमा नमुछिएका इमान्दार र निष्कलंक छवि भएका नेताका रुपमा चिनिन्छन् । पार्टीभित्र च्याउझैं गुट र उपगुट जन्मिँदा पनि रामचन्द्रले आफ्नै गुट बनाएनन् । कतिपयले यसलाई उनको कमजोरीका रुपमा लिन्छन् । पार्टी राजनीति स्वस्थ हुनुपर्छ भन्ने मान्यता राख्नेहरुका लागि गुटबाट टाढा रहनु सकारात्मक कुरा हो । गुटहरुबीचको विवादमा पौडेलको भूमिका समन्वयकारी देखिने गरेको छ । उनका केही दुर्बल पक्ष पनि छन् । उनीमाथि लघुताभाषी नेताको आरोप लाग्नेगर्छ । राष्ट्रिय नेता भएर पनि उनको सोच र चिन्तनको दायरा साँघुरो हुने गरेको टिप्पणी आलोचकहरु गर्छन् ।