स्थानीय पकड बलियो, केन्द्रीय भरोसा कमजोर : विनोद ढकाल किन हारे ?

विराटनगर : नेकपा एमालेको ११ औँ राष्ट्रिय महाधिवेशनले मोरङको राजनीतिमा प्रभाव जमाएका नेता विनोद ढकाललाई केन्द्रीय नेतृत्वमा स्थान दिन अस्वीकार गरेको छ। सचिव पदका उम्मेदवार ढकाल ६६४ मतमा सीमित हुँदै प्रतिस्पर्धाबाट बाहिरिएपछि एमालेभित्र ‘स्थानीय प्रभाव र केन्द्रीय स्वीकार्यता फरक कुरा हुन्’ भन्ने बहस पुनः सतहमा आएको छ।

ढकालको पराजयलाई केवल व्यक्तिगत हारका रूपमा मात्र होइन, पार्टीभित्र विद्यमान शक्ति सन्तुलन, विद्रोहको सीमा र केन्द्रमुखी राजनीतिक संरचनाको प्रतिफलका रूपमा हेरिन थालिएको छ। पार्टीका नेता कार्यकर्ताहरूका अनुसार जिल्लामा संगठन र निर्वाचन जित्नु केन्द्रीय राजनीतिमा स्वीकार्य बन्न पर्याप्त नहुन सक्छ भन्ने सन्देश महाधिवेशनले दिएको छ।

विद्रोही पहिचान, तर सीमित गठबन्धन

पछिल्ला तीन वर्षयता ढकाल पार्टी नेतृत्वविरुद्ध खुलेर बोल्ने थोरै नेतामध्ये एक थिए। विशेषतः अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीविरुद्ध प्रश्न उठाउन धेरै नेताहरू हिच्किचाइरहेका बेला ढकाल विराटनगरबाट निरन्तर आवाज उठाइरहे। यही कारण उनी इतर धारको ‘मुख्य वक्ता’का रूपमा चिनिन थाले।

२०८० असोजपछि उनी स्पष्ट रूपमा इतर समूहको अग्रपंक्तिमा उभिए। कोशी प्रदेश अधिवेशनमा घनश्याम खतिवडालाई सर्वसम्मत अध्यक्ष बनाउने प्रयासविरुद्ध उम्मेदवारी दिएर ढकालले पार्टीभित्र असन्तुष्ट धारलाई औपचारिक रूपमै प्रतिनिधित्व गरे। यद्यपि प्रदेश अधिवेशनमा उनी पराजित भए, तर त्यसले उनलाई इतर धारको प्रतीकात्मक अनुहार बनायो।

जिल्ला जित, तर केन्द्र चुक्यो

ढकालको राजनीतिक उचाइ जिल्ला र नगर तहमा भने कमजोर देखिएन। २०८१ फागुनमा सम्पन्न मोरङ जिल्ला अधिवेशनमा संस्थापन समूहलाई पराजित गर्दै ढकाल समूह विजयी भयो। विराटनगर महानगर अधिवेशनमा पनि उनको समूहको प्यानल नै निर्वाचित भयो। यी परिणामहरूले उनलाई ‘जिल्ला जित्न सक्ने नेता’को छवि दियो।

तर यही सफलता केन्द्रीय तहमा रूपान्तरण हुन सकेन। विश्लेषकहरूका अनुसार ढकालले जिल्ला–नगरमा देखाएको विद्रोही ऊर्जा महाधिवेशनमा व्यापक सहमति र गठबन्धनमा परिणत हुन सकेन। केन्द्रमा उनी एक धारका प्रतिनिधि मात्र बने, सर्वस्वीकार्य विकल्प बन्न सकेनन्।

महाधिवेशनको सन्देश

११औँ महाधिवेशनको परिणामले एमालेभित्र विद्रोह स्वीकार्य भए पनि त्यसको सीमा स्पष्ट गरेको देखिन्छ। पार्टीभित्र वैचारिक असहमति र आलोचना सम्भव छ, तर नेतृत्व चयनका बेला प्रतिनिधिहरू स्थायित्व, सन्तुलन र केन्द्रसँगको सम्बन्धलाई प्राथमिकता दिने गरेको सन्देश यस पटकको मत परिणामले दिएको छ।

ढकालजस्ता नेताहरूका लागि यो परिणाम विद्रोहको राजनीतिले मात्र केन्द्रीय नेतृत्वमा पुग्न नसकिने संकेतका रूपमा हेरिएको छ। पार्टीभित्र गुटभन्दा बाहिरको साझा भरोसा निर्माण नगरेसम्म स्थानीय शक्ति केन्द्रमा निर्णायक नबन्ने विश्लेषण सुरु भएको छ।

अबको बाटो

ढकालको राजनीतिक यात्रामा यो पहिलो पराजय होइन। जननिर्वाचनदेखि पार्टीभित्रका प्रतिस्पर्धासम्म उनले पटक–पटक हार बेहोरेका छन्। तर यसपटकको पराजयले उनको भविष्यको राजनीतिक रणनीतिमाथि गम्भीर प्रश्न खडा गरेको छ।

एमालेभित्रै कतिपय नेता भन्छन्—ढकालका लागि अब चुनौती विद्रोही आवाजलाई संवादमा बदल्नु, संगठनात्मक क्षमतालाई सहमतिको राजनीतिसँग जोड्नु र केन्द्रसँग टकराव होइन, विश्वासको सेतु निर्माण गर्नु हो।

११औँ महाधिवेशनले देखाएको संकेत स्पष्ट छ—स्थानीय पकड महत्त्वपूर्ण भए पनि केन्द्रीय राजनीति स्वीकार्यता र सन्तुलनको खेल हो। विनोद ढकालको पराजयलाई यही सन्दर्भमा बुझ्न थालिएको छ।