इतिहास ब्युँताएको ललितपुरको अग्नि सेवा : अत्याधुनिकदेखि १०६ बर्से यन्त्रको रोचक सेवा

ललितपुर । ललितपुरका पुराना गल्लीबाट चर्को स्वरमा साइरन बज्दै गर्दा मान्छे मात्र होइन शहरको मुटु नै धड्किन थाल्छ । त्यो आवाज आम मानिसलाई त्रासलाग्दो बन्न सक्छ । तर ललितपुर महानगरको दमकल टोलीका लागि त्यो कर्तव्यको आह्वान हो ।

यही टोलीको अगुवाइ गर्दै आएका छन् कमान्डर राजकुमार ठकुरी । जसले इतिहास जोगाउँदै, आधुनिकतासँग पाइला मिलाउँदै यो सेवा सञ्चालन गरिरहेका छन् । १०६ बर्से इतिहास बोकेको दमकल कार्यालयको शिरमा लेखिएको छ–‘जुद्ध बारुण यन्त्र ।’

धेरैलाई थाहा नहुन सक्छ, यो नाम जुद्ध शम्सेर राणाको पालामा स्थापना भएको संस्था हो । सन् २००१ सालमा, आगलागी नियन्त्रणको कल्पनासमेत कठिन मानिने बेला, दमकलको स्थापना भएको थियो । आज, सोही दमकल इतिहासको गाथा मात्र होइन, जीवन रक्षक सेवा पनि बनेको छ ।

कमान्डर ठकुरीका अनुसार, अहिले कार्यालयमा पाँच वटा दमकल ट्रक छन । तीमध्ये तीन वटा ठुला फायर ट्रक, एक वटा पानी ट्याङ्कर, र दुई वटा मिनी दमकल ट्रक छन् । ती दमकलमा २५०० लिटर पानी र ३०० लिटर केमिकल फोम अट्छ ।

अहिले त झन् ललितपुर महानगरमा दुई वटा अत्याधुनिक जापानी फायर ट्रक पनि आएका छन् — जो एकैचोटि आधुनिकता, गति, र सुरक्षा लिएर आएका छन् । ती ट्रकले एक मिनेटमा टावर जत्रो अग्लो भवनमाथि पनि पानी फाल्न सक्छन् ।

तर, सबैभन्दा अनौठो कथा छ — १०६ वर्ष पुरानो दमकलको, जुन अझै जिउँदो छ । ‘मान्छे मर्छन्, तर तिनीहरूले बनाएका संरचनाले इतिहास बाँचिरहन्छ,’ कमान्डर ठकुरी भन्छन् ।

यो पुरानो दमकल झम्सिखेलस्थित महानगर प्रहरी कार्यालयमा सुरक्षित रूपमा राखिएको छ । पहिलेचोटि चल्न सकेको यो दमकल अहिले फेरि पुनः निर्माण गरेर तयारी अवस्थामा राखिएको छ । कतिपय पर्यटक र स्थानीय यो ऐतिहासिक यन्त्र हेर्न आउँछन् । अब त महानगरले यो दमकललाई म्युजियममा राख्ने योजना पनि बनाएको छ ।

‘हामीलाई आगलागीको खबर आयो भने दुई मिनेटमै तयार हुन्छौं,’ कमान्डर ठकुरी गर्वका साथ भन्छन् । यद्यपि, सवारी चाप कहिले काहीँ चुनौती बन्न सक्छ, तर टिम जतिसक्दो छिटो घटना स्थलमा पुग्ने प्रयास गर्छ ।

अहिलेसम्म १५० भन्दा बढी आगलागीका घटनामा दमकल, नगर प्रहरी र एम्बुलेन्स एकैसाथ परिचालन भइसकेका छन् । जुनसुकै वेला विपत आए पनि, यो टोली सृजनशीलता, समर्पण र गति लिएर पुग्छ ।

यसरी हेर्दा, ललितपुरको दमकल सेवा केवल आगो निभाउने यन्त्र मात्र होइन, यो इतिहास, सेवा र समर्पणको प्रतीक बनेको छ, जसले समयको परिवर्तनसँगै आफैलाई परिष्कृत गर्दै आधुनिक अग्निशमन प्रणालीमा रूपान्तरण गरेको छ । पुरानो दमकल गत बर्ष नै पुनः सञ्चालनमा ल्याइएको थियो ।

काम नगर्ने अवस्थाको दमकल मर्मत पश्चात् पूर्ण रूपमा  पुनः प्रयोग गर्नेगरि ललितपुर महानगरका मेयर चिरीबाबु महर्जनबाट डेमो देखाइ शुभारम्भ गरेका थिए । इतिहास बोकेको उक्त डेनिस दमकलसहित अन्य आधुनिक दमकलमार्फत ललितपुर महानगरले सेवा प्रदान गरिरहेको छ । २५ तलासम्म आगो निभाउन सक्ने दुई वटा नयाँ दमकल पाँच करोड ६५ लाख रुपैयाँमा इजुसी कम्पनीबाट खरिद गरिएका हुन् ।