आन्दोलनको एक महिना बितिसक्दा पनि जेन जीको नेता को भन्नेमा अलमल, अबको सम्भावना के छ

काठमाडौ : पछिल्ला महिनामा देशभर उथल–पुथल मच्चाएको जेन जी आन्दोलनले सरकार र संसद् विघटनसम्म पुर्‍यायो। एक महिनापछि पनि धेरै नेपालीहरू सामाजिक सञ्जालदेखि पारिवारिक जमघटसम्म यही प्रश्नको उत्तर खोजिरहेका छन्: अब यो आन्दोलन कसरी अघि बढ्ला? के फरक–फरक समूहमा रहेका अभियानकर्मीहरू एउटै टोली वा दल बन्छन्?

जेन जी आन्दोलन सुरु भएको पहिलो दिन सरकारले दमन गरेपछि दोस्रो दिनको प्रदर्शन उग्र बन्यो। धेरै सरकारी सम्पत्तिमा तोडफोड भयो र तत्कालीन प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले राजीनामा दिए। त्यसपछि अन्तरिम सरकारको गठनका लागि नेपाली सेनाले अग्रसरता लिँदा आन्दोलनका विभिन्न समूहले आफू वास्तविक प्रतिनिधि भएको दाबी गर्न थाले।

भदौ २४ अघि ‘हामी नेपाल’ संस्थाको डिस्कर्ड च्यानलमार्फत चारवटा माग सार्वजनिक गरिएको थियो। यसमा प्रधानमन्त्रीसहित सङ्घ र प्रदेशका मन्त्रीको राजीनामा र युवाको नेतृत्वमा अन्तरिम सरकार गठन गर्ने कुरा समावेश थियो। यदि अन्तरिम सरकार बन्ने अवस्था आए काठमाण्डूका मेयर बालेन शाहलाई नेतृत्वमा ल्याउने तयारी थियो। तर शाहले नेतृत्व लिन अस्वीकार गरे र यसको सट्टा सुशीला कार्कीलाई प्रधानमन्त्री प्रस्ताव गरेका थिए।

भदौ २३ गतेको प्रदर्शनमा सरकारले बल प्रयोग गर्दा दर्जनौँको ज्यान गएको थियो। त्यसपछि प्रदर्शनकारीहरूले सिंहदरबार, संसद् भवन, राष्ट्रपति कार्यालय, सर्वोच्च अदालतसहित विभिन्न सरकारी र निजी सम्पत्तिमा आगजनी, तोडफोड र लुटपाट गरे। त्यही रातदेखि नेपाली सेनाले समग्र सुरक्षाको जिम्मा लिएर प्रदर्शनकारी र राष्ट्रपतिबीच वार्ताको सहजीकरण गरेको थियो।

जेन जी आन्दोलनका अगुवाहरू विभिन्न सहरमा फरक–फरक समूहले नेतृत्व गरेकाले स्पष्ट एकताको झलक देखिएको थिएन। नेपाली सेनाले वार्ताका लागि बोलाउँदा धेरै समूहले आफूलाई अगुवा भएको दाबी गरे। तर सेनाले निश्चित अगुवाहरूलाई मात्र वार्तामा समावेश गर्‍यो। अहिले पनि प्रधानमन्त्री कार्यालय करिब २० जना जेन जी अगुवाहरूको सम्पर्कमा छ।

जेन जी समूहहरूको एउटै पार्टी बन्ने सम्भावना बारे विभिन्न दृष्टिकोण छन्। अभियानकर्मी अनिल बानियाँका अनुसार, फरक–फरक समूहबिच संवाद भइरहेको छ र एक ठाउँमा आउने प्रयास भइरहेको छ। “कतिपय स्वार्थी समूह पनि छन्, तर हामी नयाँ नेपाल बनाउने विचार राख्ने समूहसँग निरन्तर संवादमा छौँ,” उनले भने।

अर्का अभियानकर्मी प्रदीप ज्ञवालीले पनि एउटै पार्टी बन्ने सम्भावना देखेको बताए। तर ‘जेन जी मूभमेन्ट अलायन्स’का रिजन रानामगर एउटै पार्टी वा नेतृत्व हुनुपर्छ भन्ने पक्षमा छैनन्। उनका अनुसार, “मेरो मात्रै विचार, मेरो मात्रै नेतृत्व भन्ने प्रवृत्तिले यहाँसम्म पुर्‍यायो। तर निर्वाचनको तयारी, भ्रष्टाचारविरुद्धको अभियानमा हामी एक ठाउँमा आउन सक्छौँ।”

जेन जी आन्दोलनको नेतृत्व को गर्ने भन्ने विषयमा पनि विभिन्न मत छन्। भ्रष्टाचारविरुद्ध सक्रिय युवाहरूले भविष्यमा नेतृत्व चयन गर्ने अभियान जारी राख्ने बताउँछन्। विसं २०७२ सालको भूकम्पपछिको राहत र समाज सेवामा सक्रिय सुधन गुरुङलाई कतिपयले सम्भावित नेता मान्छन्। गुरुङनिकट बानियाँका अनुसार, “कसैले नेतृत्व लिन नआएमा मात्र गुरुङले सहजीकरण गर्छन्।”

ज्ञवालीले नेतृत्वको निर्णय तत्कालै गर्न हतार नगर्न सुझाउँछन्। “अहिले नै यो नेता हो भन्न सकिँदैन। सबैलाई मिलाएर आन्दोलनलाई संस्थागत गर्न चाहनेलाई सर्वसम्मत नेता मान्नेछौँ।” रानामगर भने एक जना नेता बनाउनेभन्दा सामूहिक नेतृत्वको पक्षमा छन्। “अघिल्लो पुस्ताले नेतृत्वलाई देवत्वकरण र दानवीकरण गर्ने प्रवृत्ति देखायो। हामी सामूहिक नेतृत्वमा विश्वास गर्छौँ।”

जेन जी आन्दोलन अहिले पनि ऊर्जा र दिशाको खोजीमा छ। फरक–फरक समूहबिच संवाद जारी छ र युवा पुस्ताले नै नेतृत्व चयन गर्ने विश्वास छ। आगामी निर्वाचन र राजनीतिक परिदृश्यले आन्दोलनको भविष्य र नेतृत्वको स्वरूप निर्धारण गर्नेछ। एकातिर एउटै पार्टी बन्ने प्रयास जारी छ भने अर्कोतिर सामूहिक नेतृत्वको विकल्प पनि जीवित छ।

अन्ततः, जेन जी आन्दोलनको भविष्य युवाको निर्णय र संवादमा निर्भर छ। के यो आन्दोलन एकीकृत रूप लिन सक्छ या फरक–फरक समूहको स्वतन्त्रता कायम रहन्छ, समयले देखाउनेछ। तर एक कुरा स्पष्ट छ—नेतृत्व चयन र संस्थागतरणमा युवाको सक्रियता र सहमतिले मात्र नयाँ दिशा तय गर्नेछ।

 बिबिसीको सहयोगमा तयार पारिएको रिपोर्ट