बीमा केवल कागज होइन,जीवनको सुरक्षा हो

बीमा क्षेत्र पछिल्ला वर्षहरूमा तीव्र प्रतिस्पर्धा, प्राविधिक रूपान्तरण, नियामक कडाइ तथा ग्राहक अपेक्षाको निरन्तर विस्तारसँगै थप चुनौतीपूर्ण बन्दै गएको छ। कोशी प्रदेशमा औद्योगिक गतिविधि, कृषि, यातायात, स्वास्थ्य सेवा र दैनिक जोखिमहरू बढ्दै गएसँगै यस क्षेत्रलाई व्यवस्थित, पारदर्शी र सबैका लागि पहुँचयोग्य बनाउने जिम्मेवारी पनि बढ्दो छ।

यस्तै परिस्थितिमा बीमा व्यवसायको दिगोपनादेखि कम्पनीको रणनीतिक प्रभाव, ग्राहकमैत्री सेवाको विस्तार, दाबी भुक्तानीको पारदर्शिता र आगामी योजनाबारे धेरै प्रश्नहरू उठिरहेका छन्। यिनै विषयलाई केन्द्रमा राख्दै एनएलजी इन्स्योरेन्सका कोशी प्रदेश प्रमुख खड्ग श्रेष्ठसँग प्रदेशखबरले गरेको अन्तर्वार्ताको सम्पादित अंश तल प्रस्तुत गरिएको छ :

२०५४ साल कात्तिक १ गते झापा–बिर्तामोडस्थित एनएलजी इन्सुरेन्समा अन्डरराइटिङ पदबाट सुरु गरेर करिब तीन दशक लामो यात्रालाई तपाईँले कसरी गरिरहनुभएको छ ?

मैले २०५४ साल भाद्र महिनामा काठमाडौँमा भएको परीक्षामा उत्तीर्ण भई नियुक्ति पत्र लिई कार्तिक १ गतेदेखि बिर्तामोड शाखामा अन्डरराइटिङ (जोखिमांकन) विभागमा कार्य सुरु गरेको हो । सहायक स्तरबाट सुरु भएको यो यात्रा कोशी प्रदेश प्रमुखसम्मको यात्रामा धेरै उतारचढाव आयो । यो बिचमा माओवादी आन्दोलनको क्षति, २०७२ भूकम्प, २०७४ को बाढी र हालसालैको जेनजीको आन्दोलनमा भएको क्षति लगायत विभिन्न समयमा हुने÷भएको दुर्घटना आगलागी इत्यादिको क्षतिहरूको व्यवस्थापन गर्दै आएको छु । 

यति लामो समय बीमा नेतृत्व सम्हाल्दा देखिएका मुख्य चुनौतीहरू के रहे ? खासगरी प्रदेशको भौगोलिक, सामाजिक र आर्थिक विशिष्टताले बीमा कारोबारमा कस्तो प्रभाव पारेको छ ?

हो २०७३ मङ्सिर १२ गतेदेखि विराटनगर क्षेत्रीय कार्यालय हाल कोशी प्रदेशको प्रमुखको जिम्मेवारी सम्हाल्दै छु । यस दौरानमा धेरै चुनौती र समस्याबिच कार्य गर्दै एनएलजी इन्स्योरेन्सलाई म र मेरो टिमले एउटा प्रमुख बीमा कम्पनीहरूबिच उभ्याउन सफल भएका छौँ । यो कम्पनीले कोशी प्रदेशमा एउटा विश्वास गर्न सकिने बीमा कम्पनीमा आफूलाई कायम राख्न सफल भएको छ । 

नेपालमा बीमा क्षेत्रप्रति अझै पनि ‘भ्रम र शङ्का’ रहेको तपाईँ बताउँदै आउनुहुन्छ । जनमानसमा बीमाप्रति नकारात्मक मनोविज्ञान किन बस्यो ? बीमा कम्पनीहरू, नियामक तथा ग्राहक, तीनै पक्षले यो मानसिकता परिवर्तन गर्न के–के गर्नुपर्ने हुन्छ ?

बीमालाई विश्वभर अर्थ व्यवस्थाको मेरुदण्ड मानिन्छ साथै यसमा विवाद पनि रहन्छ । झन् नेपाल जस्तो अविकसित÷विकासशील देशहरूमा त बीमा प्रति शङ्काले हेरिन्छ । यसको कारण के भने हाम्रा बीमितहरु शिक्षित नहुनु र बीमा गर्दा सम्पूर्ण विषयको जानकारी नलिएको कारणले विवाद भइरहेको सुनिन्छ । 

यस्तो अवस्था आउन नदिन हामी बीमाकर्मीले बीमितलाई सम्पूर्ण कुरा स्पष्ट गराइदिनु पर्छ र बीमितले पनि सबै कुरा बुझेर मात्र बीमालेख लिएमा विवाद हुँदैन ।  बीमालाई जनताको दुःखको साथी हो भन्ने कुरा बुझाउन नियामक निकाय नेपाल बीमा प्राधिकरण लगायत बीमा कम्पनीले बीमाको सम्बन्धमा यथेष्ट जानकारी दिनुपर्छ ।

जेनजी आन्दोलन पश्चात् कोशी प्रदेशमा मात्र होइन, देशभरका भौतिक संरचनामा अरबौँको क्षति भयो । तर धेरै सरकारी संरचनाको बीमा नहुँदा आजसम्म पुनर्निर्माणमा अन्योल छ भने निजी क्षेत्रले बीमा गरेको कारण क्लेम भुक्तानी सहज भयो । नेपालमा ‘सरकारी संरचना बीमा नगर्ने’ प्रवृत्ति किन बस्यो ? अब यो सोच परिवर्तन गर्न के कस्तो नीतिगत परिवर्तन आवश्यक छ ?

⁠जेनजीको आन्दोलनमा देशभरि खरबौँको सम्पत्ति क्षति भएको खबर आएको छ । धेरै सम्पत्ति क्षति भए पनि सरकारी सम्पत्तिहरूको बीमा गर्ने प्रचलन नभएको र सरकारी सवारी साधनको बीमा भए पनि तेश्रोपक्ष बीमा मात्र गरिएकोले बीमाबाट क्षतिपूर्ति भएन । तर, यो आन्दोलनपछि बनेको सरकारले सरकारी संरचना र मोटरहरूको व्यापक बीमा गर्ने निर्णय भई बीमा सुरुवात समेत भईसकेको छ । 

यो आन्दोलनमा देशभरी २५ अरब भन्दा बीमा दाबी परेको तथ्याङ्क आएको छ त्यसमध्ये अहिले लगभग ७ अरब जति भुक्तानी भईसकेको छ । अन्य भुक्तानी सम्बन्धमा क्षतिको पूर्ण विवरण क्षति मूल्याङ्कनकर्ताबाट प्रतिवेदन आईनसकेकोले भुक्तानी हुन सकेको छैन र क्रमशः हुँदै जाने छ । 

कोशी प्रदेशको मोरङस्थित नेपालीरिका होटेलमा आगलागी हुँदा २२ करोड बढी क्षतिको दाबी आएको छ । यस्तो ठुलो दाबी आएपछि कम्पनीले प्रयोग गर्ने प्रमाणीकरण प्रक्रिया, जोखिम मूल्याङ्कन विधि र सत्य–तथ्य निर्धारणका चरणहरू के–कस्ता हुन्छन् ? यस्तोमा बीमा कम्पनीले भोग्ने मुख्य चुनौतीहरू के–कस्ता हुन्छन् ?

⁠जेनजीको  आन्दोलनको समयमा कोशी प्रदेशमा भएको क्षतिमा यस प्रदेशबाट जारी भएको बीमालेखमध्ये सबैभन्दा ठुलो दाबी नेपालीरिका होटेलको नै रहेको बीमा प्राधिकरणबाट प्राप्त जानकारी छ र त्यो बिमालेख हामीले जारी गरेका थियौँ । सो दाबीमध्ये हामीले लगभग ७ करोड भुक्तानी गरिसकेका छौं र अरू पनि क्षति मूल्याङ्कनको क्रममा छ ।

यस्तो विपद्ले अन्डरराइटिङ नीति, प्रिमियम निर्धारण, जोखिम वर्गीकरण, पुनबीमा रणनीति र दाबी प्रक्रियामा कस्ता परिवर्तन ल्यायो ? 

⁠जेनजी घटनाले सरोकारवाला नेपाल सरकार, बीमा प्राधिकरण, व्यापार व्यवसायी, उद्योगी र सम्पूर्ण बीमा कम्पनीलाई सजग गराएको छ । अहिले बीमा कम्पनीलाई केही फरक तरिकाले सोच्न बाध्य बनाएको छ । अब सोही बमोजिम नयाँ बीमा पोलिसी र सुरक्षणको व्यवस्था गर्नुपर्ने छ ।

दुर्गम क्षेत्रमा बिमाबारे जनचेतना अझै न्यून छ । तर ठुलो क्षति, आगलागी, प्राकृतिक विपत् वा जेनजी जस्ता आन्दोलनपछिका घटनाले बीमा आवश्यकतालाई बलियो बनाएको छ । कोशी प्रदेशमा ‘बीमा विस्तार’ गर्न आवश्यक तीन प्रमुख रणनीति के–के हुन सक्छन् ?

दुर्गम क्षेत्रमा पनि बिस्तारै बीमाको पहुँच पुग्दै छ तर शहरमा जतिको चाहिँ छैन । हामीले हालसालै सोलुखुम्बुको उपल्लो गाउँमा ५०० चौँरीको बीमा गरेका छौं । अन्य कम्पनीले पनि जुम्लाको स्याउको बोट बिरुवाको बीमा गरेका छन् । बिस्तारै बीमाको सेवा दुरदराजसम्म पुग्दै छ ।

सरकारी क्षेत्रलाई बीमा अनिवार्य बनाउने व्यवस्था कत्तिको सम्भव देखिन्छ ? यसमा बीमा उद्योगले कस्तो भूमिका खेल्न सक्छ ?

⁠सरकारी संरचनाको बीमाको नै नभएकोले यो जेनजीको आन्दोलनमा भएको क्षतिको क्षति पूर्ति भएन । मैले माथि पनि भने, अब सरकारी सम्पत्तिको पनि बीमा गर्ने निर्णय सरकारले गरीसकेको हुनाले त्यसै अनुसार अगाडि बढ्ने कुरामा विश्वास हुन सकिन्छ । 

बीमा उद्योगका साझा समस्या—जस्तै पुनःबीमा दरको चर्को वृद्धि, सर्वसाधारणको अविश्वास, प्रशासनिक लागत, राजनीतिक हस्तक्षेप, तथा दाबीमा हुने ढिलाइ—यी सबैको दीर्घकालीन समाधान तपाईँको दृष्टिमा के हो ? 

यस सम्बन्धमा बीमा दर कायम गर्ने निकाय हुन्छ । त्यसले विगतमा भएको क्षतिको दाबी र भविष्यमा हुन् सक्ने क्षतिको आकलन गरी बीमादर कायम गरिन्छ । जसलाई सबै बीमा कम्पनीले लागू गर्नुपर्छ ।

तपाईँको करियरको जड अन्डरराइटिङमा रहेको छ । नेपालमा अन्डरराइटिङ व्यवसाय अन्तर्राष्ट्रिय मापदण्डसम्म पुग्न किन ढिलो भयो ? यो क्षेत्र सुदृढ बनाउन तत्काल लागू गर्नुपर्ने सुधार के हुन सक्छ ?

बीमाको आधार भनेको नै अन्डरराइटिङ (जोखिमंकन) हो यसले नै जोखिम अनुसार दर कायम हुन्छ र बीमालेख जारी हुन्छ । 

तपाईँको नेतृत्वमा कोशी प्रदेशमा एनएलजी इन्सुरेन्सले हासिल गरेका प्रमुख उपलब्धिहरू के–कस्ता छन् ? आगामी पाँच वर्षमा प्रदेशमा बीमा नैतिक सुधार, क्षेत्रीय विस्तार र ग्राहक–मैत्री सेवा प्रवाहमा तपाईँको रोडम्याप कस्तो छ ?

⁠समयाअनुसार हरेक कुरा क्रमिक विकास भइरहन्छ । सोही अनुसार एनएलजीको पनि विकास भइरहेको छ ।  म यहाँ आउँदा १२ जना कर्मचारी थियौँ, अहिले हामी ६५ जना छौं । ३ वटा शाखा भएकोमा अहिले १४ वटा शाखाहरू सञ्चालनमा रहेका छन् । हामी ग्राहकको सेवामा तल्लीन भएरै लागेका छौं । 

बीमालाई खर्च हैन लगानीको रूपमा हेर्नु पर्छ बीमा बिना हामी एक पाइला पनि हिँड्न हुँदैन किन भने हरेक पाइलामा जोखिम छ ।