अन्तरिक्षमा ६ महिना बसेका मुसाहरूमा देखियो हड्डीको कमजोरी

काठमाडौँ । अन्तरिक्षमा लामो समय बिताउँदा अन्तरिक्ष यात्रीको शरीरमा पर्ने असरका बारेमा धेरै घटनाहरू प्रकाशमा आएका छन्। हालै करिब ९ महिनापछि अन्तरिक्ष स्टेसनबाट फर्किएकी सुनिता विलियम पनि यसबाट प्रभावित भएकी छन् । अमेरिकी अन्तरिक्ष एजेन्सी नासाले यसलाई राम्रोसँग बुझ्नको लागि थप एक अध्ययन गरेको छ । जसअनुसार आफ्नो एउटा अनुसन्धानका लागि नासाले मुसालाई अन्तरिक्षमा पठाएको थियो । शून्य गुरुत्वाकर्षण भएको ठाउँमा मुसाको हड्डीमा कस्तो असर पर्छ भन्ने कुरा पत्ता लगाउने प्रयास गरिएको थियो । र, अनुसन्धानमा धेरै अचम्मका कुराहरू बाहिर आएका छन् । अन्तरिक्षको शून्य गुरुत्वाकर्षणले शरीरका धेरै भागहरूलाई असर गर्छ तर नासाले हड्डीहरूमा कति प्रभाव पार्छ भनेर जान्न चाहेको थियो । यसका लागि मुसालाई अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष स्टेसनमा पठाइएको थियो। तर, यसरी अन्तरिक्षमा गएको मुसाको हड्डीमा क्षति पुगेको अनुसन्धानले देखाएको छ । हड्डीहरूको घनत्व घटेको थियो तर सबै हड्डीहरूको भने नघटेको घटनाले वैज्ञानिकहरूलाई आश्चर्यजनक बनायो । अनुसन्धान पछिका ५ ठुला उपलब्धि नासाको अनुसन्धानले मुसाको खुट्टाको हड्डीमा शून्य गुरुत्वाकर्षणले सबैभन्दा बढी असर गरेको देखाएको छ । यसको घनत्व घट्यो र कमजोर पनि भएको थियो। अनुसन्धानको सबैभन्दा अचम्मको कुरा यो थियो कि खुट्टाको हड्डी कमजोर भए पनि पछाडिको हड्डीमा यसको प्रभाव देखिएन। मेरुदण्डमा कुनै परिवर्तन देखिएन। नासाको अध्ययनले देखाउँछ कि शून्य गुरुत्वाकर्षणमा हड्डीहरू समय भन्दा पहिले नै बुढो हुन थाल्छन्। यिनीहरूमा समय पूर्व नै बुढ्यौली देखिन थालेको भेटियो । अन्तरिक्षले खुट्टाको हड्डीमा नकारात्मक प्रभाव पार्छ। नासाले अन्तरिक्ष स्टेसनमा मुसाका लागि थ्रिडी तार सतह बनाएको थियो ताकी तिनीहरू माथि सजिलै चढ्न सकुन् । र, मुसाको खुट्टाको चाल र आरोहणको बाटोबाट उनको हड्डीको बल थाहा पाउन प्रयास गरिएको थियो। उही समयमा केही मुसाहरू भने खोरहरूमा राखिएका थिए। अनुसन्धानले शारीरिक क्रियाकलाप गर्न सक्ने मुसाको हड्डीमा हुने क्षति कम हुँदै गएको देखाएको छ । त्यसैगरी, पिँजरामा राखिएकाहरूको हड्डीमा पनि नकारात्मक असर बढी देखिएको थियो । अन्तरिक्षमा हड्डी हानी ओस्टियोपोरोसिस जस्तै छ तर यो पृथ्वीमा भन्दा १० गुणा छिटो हुन्छ। छ महिनाको मिसनमा रहेका अन्तरिक्ष यात्रीहरूले आफ्नो कुल हड्डीको घनत्वको १० प्रतिशत सम्म गुमाउन सक्छन्, जसले फ्र्याक्चरको जोखिम बढाउँछ भन्ने पत्ता लगाउन सफल भएको जनाएका छन् । यो अध्ययनका नतिजाहरूले नासालाई अर्को मिसनको लागि तयारी गर्न थप मद्दत गर्नेछ। मेरुदण्डको हड्डीमा कुनै क्षति नभएकोले अन्तरिक्ष विकिरणको सट्टा सूक्ष्म गुरुत्वाकर्षण नै यस गिरावटको मुख्य कारण भएको अध्ययनले पुष्टि गरेको छ। अन्वेषकहरूले अन्तरिक्ष यानमा राम्रो व्यायाम उपकरणको आवश्यकतालाई जोड दिएका छन्। यी प्रभावहरू बुझ्न भविष्यको मङ्गल मिसनहरूका लागि महत्त्वपूर्ण छ, जहाँ हड्डीको क्षतिले चालक दलका सदस्यहरूलाई गम्भीर स्वास्थ्य जोखिम निम्त्याउन सक्छ। त्यसैले अबको मिसनमा यसबाट पाठ सिक्न सकिन्छ।