रूस-युक्रेन युद्ध रोकिने लगभग निश्चित

काठमाडौं । सिएनएनको रिपोर्ट अनुसार युक्रेनले रुससँगको जारी युद्ध अन्त्य गर्न ट्रम्पको शान्ति प्रस्तावमा सहमति जनाएको एक वरिष्ठ अमेरिकी अधिकारीले दाबी गरेका छन्। उनका अनुसार प्रमुख विषयहरूमा सहमति भइसकेको छ र अब केही सानातिना मुद्दाहरू मात्र समाधान हुन बाँकी छन्।

ती अमेरिकी अधिकारीका अनुसार युक्रेनले शान्ति सम्झौता स्वीकार गरेको छ। गर्न केही सानातिना बुँदाहरूमा मात्र छलफल हुन बाँकी छ। ट्रम्पले दुई देशबीच युद्ध रोक्न २८ बुँदे योजना प्रस्तुत गरेका थिए। युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोडिमिर जेलेन्स्कीलाई नोभेम्बर २७ सम्ममा यो योजना स्वीकार गर्न अल्टिमेटम दिइएको थियो। रूस पहिले नै यो योजनामा ​​सहमत भइसकेको छ।

युक्रेनले अहिलेसम्म यो कुरा स्पष्ट रूपमा नभने पनि युक्रेनी अधिकारी रुस्तम उमरेभले एक पोस्टमा लेखेका छन् – ‘जेनेभामा छलफल पछि दुवै पक्ष सम्झौताका प्रमुख सर्तहरूमा ठोस सहमतिमा पुगेका छन्।’ युक्रेनले यस हप्ता राष्ट्रपति भोलोडिमिर जेलेन्स्की र अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पबीचको बैठकको लागि अमेरिकासँग समय मागेको छ।

रुस्तम उमरेभका अनुसार उनी यसै महिना शान्ति सम्झौतालाई अन्तिम रूप दिन जेलेन्स्कीको अमेरिका भ्रमणको व्यवस्था गर्ने लक्ष्य राख्छन्। उनले थपे – ‘अमेरिका र युक्रेनले जेनेभामा भएको अन्तिम बैठक पछि सम्झौताका प्रमुख शर्तहरूमा पहिले नै सहमति जनाइसकेका छन्।’ रुस्तमका अनुसार उनीहरूले युरोपेली देशहरूबाट सहयोगको अपेक्षा गरिरहेका छन्।

ट्रम्प प्रशासनले बनाएको २८ बुँदे योजना अनुसार युक्रेनले आफ्नो लगभग २०% भूभाग रूसलाई सुम्पनु पर्नेछ, जसमा पूर्वी युक्रेनको डोनबास क्षेत्र पनि समावेश छ। युक्रेनले ६ लाख सैनिकहरूको सीमित सेना कायम राख्न पाउनेछ । अहिले युक्रेनसँग लगभग ९ लाख सक्रिय सैनिक छन् ।

युक्रेनलाई नेटोमा सामेल हुन अनुमति दिइने छैन। नेटो सेना युक्रेनमा रहने छैन। योजनामा ​​उल्लेख भएअनुसार यदि रूसले शान्ति प्रस्ताव स्वीकार गर्छ भने उसमाथि लगाइएका सबै प्रतिबन्धहरू हटाइनेछ। यसबाहेक युरोपमा जफत गरिएको लगभग ३०० बिलियन युरो मूल्यको सम्पत्तिहरू रूसलाई फिर्ता गरिनेछ।

बेलायती प्रधानमन्त्री केयर स्टारमर, फ्रान्सेली राष्ट्रपति इम्मानिएल म्याक्रों र जर्मन चान्सलर फ्रेडरिक मेर्ट्जले शुक्रबार आफ्ना देशहरू युक्रेनको साथमा रहेको बताएका छन्।

यो २८-बुँदे योजना ट्रम्प प्रशासनको गाजा शान्ति योजनाबाट प्रेरित भएको बताइएको छ। अमेरिकी अधिकारीहरूले यो योजना दुवै पक्ष (रूस र युक्रेन) बाट सुझाव लिएर विकसित गरिएको बताएका छन् । तर युक्रेनी अधिकारीहरूले यो योजना बनाउँदा आफूहरूलाई समावेश नगरिएको दाबी गरेका छन्।

प्रस्तावितत योजनालाई चार भागमा विभाजन गरिएको छ । जसअनुसार युक्रेनले २०१४ देखि रूसी कब्जामा रहेको क्रिमियामा रूसको स्थायी र पूर्ण नियन्त्रण लाई मान्यता दिनेछ। डोनेट्स्क र लुहान्स्क क्षेत्रका बाँकी भागहरू (हाल युक्रेनी नियन्त्रणमा रहेको कुल १४.५%) रूसलाई हस्तान्तरण गरिनेछ।

जापोरिझिया र खेरसन सहित दक्षिणी क्षेत्रहरूमा अवस्थित युद्ध रेखाहरू स्थायी रूपमा फ्रिज गरिनेछ। डोनबासलाई असैनिकीकृत क्षेत्र घोषणा गरिनेछ, जहाँ युक्रेन वा रुस दुवैले सेना तैनाथ गर्न सक्ने छैनन्। युक्रेनी सेनाको आकार ६० प्रतिशतले घटाइनेछ र युक्रेनले सक्रिय रूपमा अधिकतम ४ लाख सिपाहीहरू सम्म राख्न पाउनेछ ।

युक्रेनले रूसमाथि आक्रमण गर्न सक्ने लामो दूरीका क्षेप्यास्त्र र अन्य उन्नत हतियारहरू प्रयोग वा मर्मत गर्न सक्ने छैन। युक्रेनले डोनबासबाट आफ्नो सेना पूर्ण रूपमा फिर्ता गर्नेछ। यसवापत भविष्यमा हुने रूसी आक्रमणबाट युक्रेनलाई जोगाउन अमेरिकाले नेटो शैलीको सुरक्षा ग्यारेन्टी प्रदान गर्नेछ। रूसी विस्तारबाट युरोपलाई जोगाउन अमेरिकाको नेतृत्वमा संयुक्त सुरक्षा संयन्त्र स्थापना गरिनेछ।

युक्रेनले सधैंको लागि नेटोमा सामेल नहुने लिखित वाचा गर्नेछ। युद्धविराम पछि युक्रेनमा नेटो वा पश्चिमी शान्ति सेनाको तैनाथीमा पूर्ण प्रतिबन्ध लगाइनेछ । युक्रेनमा रूसी भाषा, मिडिया र रूसी अर्थोडक्स चर्चको अधिकारको ग्यारेन्टी गरिनेछ। युक्रेन र रुस दुवैले रुसी/युक्रेनी मिडिया र शिक्षामा लगाइएका कुनै पनि भेदभावपूर्ण प्रतिबन्धहरू हटाउनेछन्। सबै पक्षहरूले युद्धको समयमा भएका कारबाहीहरूको लागि सामान्य माफी पाउनेछन् (रूसी अधिकारीहरू र सैनिकहरू विरुद्ध युद्ध अपराध मुद्दामा स्थगन सहित)।

युरोपेली संघ शान्ति प्रक्रियामा संलग्न हुनेछ, तर सीमित सैन्य हस्तक्षेपको साथमा मात्र सहभागी हुन पाउनेछ । युक्रेन-रूस सीमामा संयुक्त निगरानी संयन्त्र स्थापना गरिनेछ । रूसले कब्जा गरिएका क्षेत्रहरूको पुनर्निर्माणको लागि युक्रेनलाई क्षतिपूर्ति दिनेछ । कालो सागरमा स्वतन्त्र नेभिगेसन सुनिश्चित गर्न संयुक्त सम्झौता गरिनेछ ।

युरोपको लागि रूसी ग्यास आपूर्तिमा निर्भरता कम गर्ने उपायहरू अपनाइनेछ । युद्ध प्रभावित क्षेत्रहरूमा तत्काल मानवीय सहयोग र शरणार्थी फिर्ता योजनाहरू लागू गरिनेछन् । शान्ति सम्झौता भएको १०० दिन भित्र युक्रेनमा स्वतन्त्र चुनाव सम्पन्न हुनेछ।

अमेरिका र रूस बीचको आर्थिक र कूटनीतिक सम्बन्धलाई सामान्यीकरण गर्ने कदमहरू चालिनेछ । अमेरिका र युक्रेनबीच सैन्य सहयोगको सट्टा आर्थिक र प्राविधिक सहयोगमा ध्यान केन्द्रित गरिनेछ । कतार र टर्की शान्ति प्रक्रियामा मध्यस्थकर्ताको रूपमा संलग्न हुनेछन्।