कोशी अस्पतालमा अनियमितताको परकाष्ठा : नयाँ हलको टायल्स उक्काइयो, कोटेसनमार्फत अर्को लगाउने तयारी

विराटनगर । विराटनगरस्थित कोशी अस्पतालको स्त्री रोग तथा प्रसूति विभागको माथिल्लो तलामा केही समयअघि ट्रस निर्माण गरिएको छ ।

सुत्केरीलाई राख्ने ‘पोस्टनेटल वार्ड’का लागि ट्रस बनाएर एउटा हल तयार गरिएको हो । ठेकेदार कम्पनी लक्ष्मण कन्सट्रक्सनले ६५ लाखमा निर्माण गरेर ट्रस चालु आर्थिक वर्षको पुसमा अस्पताललाई हस्तान्तरण गरेको थियो । ट्रसको हल प्रयोगमा आएको छैन । तर, हस्तान्तरण भएको ५ महिना बित्न नपाउँदै र प्रयोगमा नआउँदै नयाँ हलको टायल्स उक्काइएको छ ।

स्रोतका अनुसार हलको भुइँ मर्मतका नाममा कोटेसनमार्फत नयाँ बिछ्याउनलाई यसअघिको टायल्स उक्काइएको हो । निर्माण सकिएर हस्तान्तरण भएयता प्रयोगमै नल्याइएको हललाई आवश्यकताविपरीत मर्मत गर्ने भनेर अस्पताल विकास समितिले आर्थिक चलखेल गर्न खोजेको स्रोतको भनाइ छ ।

‘यसो गर्नु भनेको अस्पताललाई आर्थिक व्ययभार थप्ने र आफूले पैसा कमाउनेबाहेक अरु केही हैन । अस्पतालमा अहिले अनियमितताले परकाष्ठा नाघेको छ,’ एक चिकित्सक भन्छन्, ‘सरकारी अस्पतालभित्र विकास समितिका नाममा बेथिति र मनोमानी मौलाएको छ । यसतर्फ सरोकारवालाको ध्यान गएको छैन ।’ डा. फरवार्ड सिलवाल नेतृत्वको समितिको स्वार्थमा प्रचलित नियमको धज्जी उडाउँदै नयाँ टायल्स लगाउन खोजिएको उनले बताए ।

अस्पतालका प्रमुख, मेडिकल सुपरिटेन्डेन्ट केही दिनअघि फेरिएका थिए । यसअघिका मेसु डा. चन्द्रभाल झाको पालामा टायल्स उक्काइएको हो । अहिलेका निमित्त मेसु डा. रविनराज सिंह आफूले केही दिनअघि मात्रै जिम्मेवारी पाएकाले धेरै कुरा थाहा नभएको बताउँछन् ।

तर, विकास समितिनिकट व्यवसायी दिनेश ढकाललाई कोटेसनमा नयाँ टायल्स लगाउन दिने तयारी छ । कामको सम्झौता भएको छैन । तर, उनले मौखिक सहमतिकै भरमा टायल्स भने उक्काइसकेका छन् । डा. सिलवालको नेतृत्वको विकास समिति बनेपछि चालु आर्थिक वर्षमा अस्पतालभित्र काटेसनमा भएका सबैजसो काम ढकालले नै पाएका छन् ।

तर, पछिल्लो कोटेसनसँग सम्बन्धित कुनै प्रक्रिया अघि नबढाइकन सरकारी अस्पतालभित्रको हलको भुइँमा बिछ्याइएको टायल्स ढकालले उक्काइसकेका छन् । अस्पताल विकास समितिले नयाँ टायल्स लगाउनुपर्ने जिम्मा दिएपछि आफूले पुरानो टायल्स उक्काएको ढकालले बताए । टायल्स उक्काएको १५ दिनजति भए पनि अहिलेसम्म ‘फाइनल स्टिमेट’ प्राप्त नभएको उनले बताए । भने, ‘अस्पतालबाट कागजपत्र मिल्दै होला । अरु कुरा उतै सोध्नु ।’

हालसम्म हल मर्मतका लागि सम्झौता भइनसकेको र कोशी अस्पतालको सबैजस्तो काम सम्झौता नभइकन सुरु हुने ढकाल बताउँछन् । कोटेसनमा हतारहतार काम गर्नुपर्ने भएकाले विश्वासकै भरमा सम्झौता नगरिकन टायल्स उक्काएको उनको भनाइ छ ।

अस्पतालको स्त्री रोग तथा प्रसूति विभाग प्रमुख डा. अञ्जु देव बच्चा जन्माइसकेका सुत्केरीलाई राख्न ठाउँको अभाव भएपछि मर्मतका लागि आफैंले प्रस्ताव गरेको बताउँछिन् ।

यसअघि ठेकेदारले टायल्स लगाएको ठाउँमा सिमेन्ट मुछेर फोहोर बनाएको र भुइँ खस्रो बनाएर छाडिदिएका कारण सुत्केरीलाई राख्न उपयुक्त नहुने उनको भनाइ छ । तर, काम कसरी अघि बढ्दैछ भनेर आफूलाई थाहा नभएको डा. देवले बताइन् । भनिन्, ‘ठेकेदारले चैं अति बदमासी गरेको थियो । अस्पताल प्रशासनले कारबाहीको प्रक्रिया अघि बढाउनुपर्ने हो ।’
सार्वजनिक खरिद ऐनले निर्माण सम्पन्न गरेर हस्तान्तरण गरेको १ वर्षसम्म मर्मत सम्भार गर्नु परेमा ठेकेदार नै जिम्मेवार हुने स्पष्ट व्यवस्था गरेको छ । त्यो अवधिभित्र मर्मत गर्ने नाममा सम्बन्धित निकायले खर्च गर्न नपाउने नियम छ । ठेकेदारले लापरबाही गरेमा र मर्मतमा ध्यान नदिएमा धरौटीवापतको रकम जफत गर्ने अधिकार सम्बन्धित निकायलाई हुन्छ ।

तर, ठेकेदारलाई मर्मत गराउनुपर्ने र नमानेमा कारबाहीको दायरामा ल्याउनुपर्नेमा त्यसलाई बेवास्ता गरी कोटेसनमा काम अघि बढाउन गत चैतमै ‘लागत स्टिमेट’ तयार पारेको पाइएको छ । अस्पतालका सिभिल इन्जिनियर सुवास कर्णले ९ लाख ९८ हजार ५ सय ११ रूपैयाँको ‘लागत स्टिमेट’ तयार पारेका हुन् । विकास समिति अध्यक्ष डा. सिलवालनिकट सिभिल इन्जिनियर कर्णको नियुक्तिलाई लिएर नै यसअघि विवाद भएको थियो । ‘लागत स्टिमेट’सँगै हल मर्मतका लागि भनेर अस्पतालका नायव सुब्बा प्रकाश राउतले टिप्पणी उठाएर रायका लागि लेखा फाँटमा पठाइसकेको पाइएको छ ।

नियम अनुसार कोटेसनमा काम गर्नुपर्ने भएमा कार्यालय प्रमुखले दररेट माग्ने, सम्झौता गर्ने र कार्यादेश दिएर काम लगाउनसक्ने व्यवस्था छ । अहिलेसम्म ‘लागत स्टिमेट’ तयार पारेर टिप्पणी उठाउने काम मात्रै भएको छ । ‘अरु प्रक्रिया सुरु नै भएको छैन,’ राउतले भने, ‘यसअघिको टायल्स ‘रफ’ देखिएकाले चिल्लो टायल्स लगाउने योजना छ ।’ तर, दररेट, सम्झौता र कार्यादेशको प्रक्रिया पूरा नहुँदै यसअघिको टायल्स उक्काइसकिएको हो । त्यति भएपछि गल्ती गरेका ठेकेदारले पनि उन्मुक्ति पाउने अवस्था बनेको छ ।

नियम अनुसार १० लाख मुनिको काम कोटेसनमा गर्न पाइन्छ । त्योभन्दा माथि लागत निस्किएमा टेण्डर आह्वान गरेर ठेक्का लगाउनुपर्ने हुन्छ । ट्रसको हलभित्र ‘आल्मुनियम पार्टेसन’ पनि गर्ने तयारी छ । त्यो कामसमेत कोटेसनमा गराउनलाई ९ लाख ९५ हजारमाथिको ‘लागत स्टिमेट’ तयार पारिएको स्रोतले बतायो ।

एउटै हलभित्र पुरानोलाई उक्काएर नयाँ टायल्स लगाउने र ‘पार्टेसन’ गर्ने तयारी अनुरुप अलगअलग ‘स्टिमेट’ तयार गरिनु गलत भएको एक चिकित्सक बताउँछन् । ‘२० लाख हाराहारीको भएकाले यी दुवै काम एकैपटक टेण्डरमार्फत गर्न सकिन्थ्यो,’ उनले भने, ‘आर्थिक चलखेल गर्ने उद्देश्य राखी विकास समितिले आफूनिकटलाई कोटेसनमा काम दिन एउटै हलभित्रको योजना टुक्राएको छ ।’ टेण्डर लगाउँदा एकैपटक काम सकिनेमा टायल्स र ‘पार्टेसन’को काम नै आफूनिकटबाट अलगअलग कोटेसनमा गराउन खरिद टुक्राउनु बेथिति एवं अनियमितताको पराकाष्ठा भएको ती चिकित्सकको भनाइ छ ।

उनका अनुसार कोटेसनमार्फत काम गराएर कमिसन खान त्यसो गरिएको हो । विकास समितिमा रहेकाहरु अस्पतालको सेवालाई गुणस्तरीय र प्रभावकारी बनाउनभन्दा पनि आर्थिक उपार्जन गर्नेतर्फ केन्द्रित रहेको उनले बताए । ती चिकित्सकका अनुसार समितिमा रहेकाहरु काम गरेजस्तो देखाएर अनआवश्यक व्ययभार थप्ने र आफू कमाउने ध्याउन्नमा सक्रिय हुँदा सरकारी अस्पतालको सेवा प्रवाह दिन प्रतिदिन खस्किदै गएको छ । अस्पताल धराशायी बनिरहेको छ ।

तत्काललाई टायल्समा लागेको फोहोर सफा गरी हल प्रयोगमा ल्याउन सकिनेमा आर्थिक वर्ष सकिन लाग्दा मनोमानी खर्च गर्न खोजिएको स्रोतको भनाइ छ । ‘अस्पतालको मर्मतमा विकास समितिको हात हुँदैन । निर्णय गर्ने अधिकार अस्पताल प्रशासनलाई हुन्छ,’ स्रोतले भन्यो ‘तर, यहाँ त विकास समितिको रजगज चलिरहेको छ । प्रशासनबाट निर्णय नभइकन नियमविपरीत काम गराएर भुक्तानीका लागि दबाब दिइन्छ ।’

सुत्केरीलाई राख्न बनाइएको वार्डको भुइँमा सिमेन्ट दलिएर खस्रो भएकाले नयाँ टायल्स लगाउन खोजिएको हुनसक्ने अस्पतालकी सूचना अधिकारी इन्दिरा यादव बताउँछिन् । ठेकेदारले जिम्मा लगाएको १ वर्षसम्म मर्मतमा अस्पतालले पैसा खर्च गर्न नपाउने र मर्मतको जिम्मा ठेकेदारकै हुने उनले बताइन् । ‘मैले पनि अनुगमनमा जाँदा टायल्स उक्काएको देखें । तर, कसले उक्काएको हो, भनेर अस्पतालका कर्मचारीले जवाफ दिन सक्ने अवस्था छैन,’ यादव भन्छिन् ।

अस्पताल विकास समितिका अध्यक्ष डा. सिलवाल भने आवश्यकताका आधारमा मर्मत गर्न खोजिएको दाबी गर्छन् । सुत्केरीलाई राख्न ठाउँको अभाव भएपछि मर्मत गर्ने सल्लाह अनुरुप अघि बढेको उनले बताए । भने, ‘तर, अहिले काम हुने सम्भावना छैन ।

टायल्स चैं कसले उक्कायो भनेर मलाई पनि थाहा भएन ।’ डा. सिलवालले अस्पताल आकस्मिक ठाउँ भएकाले तत्काल बिरामीलाई व्यवस्थापन गर्नुपर्ने हुँदा सबै काम नियमसंगत रूपमा गर्न सम्भव नहुने बताए । अस्पतालभित्रको मर्मत सम्भारको विषय सामान्य भएको जिकिर उनको छ ।